Tục ngữ Việt Nam

Mục lục :	Đầu · 0–9 · A Ă Â B C D Đ E Ê F G H I J K L M N O Ô Ơ P Q R S T U Ư V W X Y Z

Cần phân biệt tục ngữ với ca dao và thành ngữ.

Tục Y là thể loại văn học dân gian nhằm đúc kết kinh nghiệm, tri thức của nhân dân dưới hình thức những câu nói ngắn gọn, súc tích, có nhịp điệu, dễ nhớ, dễ truyền.Nội dung tục ngữ thường phản ánh những kinh nghiệm về lao động sản xuất, ghi nhận các hiện tượng lịch sử xã hội, hoặc thể hiện triết lý dân gian của dân tộc.

A

Ai cũng/chả muốn phấn dồi mặt, chứ/chớ ai muốn phấn dồi gót chân
Anh em khinh trước, làng nước khinh sau
Ăn coi nồi, ngồi coi hướng
Ăn có nơi, làm có chỗ
Ăn cây nào rào cây ấy
Ăn cá bỏ lờ
Ăn cá bỏ xương, ăn quả bỏ hột
Ăn cây táo rào cây sung/soan/đào
Ăn cây nào rào cây ấy/nấy
Ăn cháo đá/đái bát
Ăn chọn nơi, chơi chọn bạn
Ăn chưa nên đọi, nói chửa nên lời/không nên lời
Ăn chưa no, lo chưa tới
Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau
Ăn cơm nhà bay thẳng tay mà ngủ
Ăn cơm nhà làm chuyện thiên hạ
Ăn cơm nhà nọ kháo cà nhà kia
Ăn cơm nhà thổi/vác tù và hàng tổng
Ăn cơm nhà, vác ngà voi
Ăn cơm trước kèng
Ăn cơm Phật, đốt râu thầy chùa
Ăn cơm Tàu, ở nhà Tây, lấy vợ Nhật
Ăn cơm tấm, nằm ấm ổ rơm
Ăn cơm với cáy thì ngáy o o, ăn cơm với thịt bò thì lo ngay ngáy
Ăn cướp cơm chim
Ăn đây nói đó
Ăn ít ngon nhiều
Ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng
Ăn không lo, của kho cũng hết
Ăn một bát cháo, chạy ba quãng đường
Ăn như rồng cuốn ((, nói/uống như rồng leo), làm/mần như mèo mửa/như cà cuống lội ngược)
Ăn như tằm ăn rỗi
Ăn mày (mà) đòi xôi gấc
Ăn lắm thì hết miếng ngon, nói lắm thì hết lời khôn hóa rồ
Ăn lấy đời, chơi lấy thời
Ăn lấy vị không ai lấy bị mà đong
Ăn lúc đói, nói lúc say
Ăn mày đánh đổ cầu ao
Ăn mày là ai, ăn mày là ta, đói cơm rách áo hóa ra ăn mày
Ăn mắm thì ngắm về sau
Ăn mặn khát nước
Ăn mặn nói ngay, còn hơn ăn chay nói dối
Ăn mật giã gừng
Ăn miếng chả, giả miếng bùi
Ăn một bát cháo, chạy ba quãng đồng/đường
Ăn một bát/đọi, nói một lời
Ăn một miếng, tiếng muôn đời
Ăn nắm xôi dẻo, nhớ nẻo đường đi
Ăn ngay ở thật, mọi tật mọi lành
Ăn nhạt mới biết thương mèo
Ăn nồi bẩy thì ra, ăn nồi ba thì mất
Ăn ốc nói mò, ăn măng nói mọc, ăn cò nói bay
Ăn ở trần, mần mặc áo
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây(, ăn cơm nhớ kẻ đâm, xay, giàn/giần, sàng)
Ăn quả vả trả quả sung
Ăn sung ngồi gốc cây sung ăn rồi lại ném tứ tung ngũ hoành
Ăn tìm đến, đánh nhau tìm đi
Ăn trông nồi, ngồi trông hướng
Ăn tùy nơi, chơi tùy chốn
Ăn trông nồi, ngồi trông hướng
Ăn trộm ăn cướp thành Phật thành Tiên, đi chùa đi chiền bán thân bất toại
Ăn trông nồi, ngồi trông hướng
Ăn đằng sóng, nói đằng gió
Ăn gan giời, trứng trâu, râu bể

B

Bà con vì tổ tiên, không phải vì tiền vì gạo
Ba keo thì mèo mở mắt
Bà khen con bà tốt, tháng mười tháng một bà biết con bà
Ba mặt một nhời
Ba mươi chưa phải là Tết
Ba mươi được ăn, mồng một tìm đến
Bán anh em xa, mua láng giềng gần
Bán chỗ nằm mua chỗ ngồi
Bán gia tài mua danh phận
Bán trôn nuôi miệng
Báo ân báo oán
Bảo một đàng, quàng một nẻo = Bảo một đường, sểnh một nẻo
Ba tháng trồng cây một ngày trông quả
Bát mồ hôi đổi bát cơm
Bảy mươi chưa đui què, chớ khoe rằng lành
Bắc cầu mà noi, ai bắc cầu mà lội
Bắt bò cày triều
Bắt cá hai tay
Bất học vô thuật
Bầu dục chấm mắm cáy
Bầm gan tím ruột
Bẻ hành, bẻ tỏi
Bé không vin, cả gẫy cành
Bẻ què cho thuốc
Bích trung hữu nhĩ
Bĩ cực thái lai
Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng
Biết thân biết phận
Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe
Bịt mắt bắt chim
Bó đũa chọn cột cờ
Bóc ngắn cắn dài
Bỏ con tép bắt con tôm
Bọ nẹt có giẻ nùi
Bóng đi qua, người ở lại
Bốc mũi bỏ lái
Bụng làm dạ chịu
Bụng tỉnh mình gầy
Buôn chung với Đức Ông
Buôn ngược bán xuôi
Buôn tàu buôn bè không bằng dè miệng
Buôn tàu buôn vã chẳng đã hà tiện
Buôn thất nghiệp, lãi quan viên
Bụt nhà không thiêng(, đi cầu Thích Ca ngoài đường)

C

Có chí thì nên
Có lửa thì sẽ có khói
Cách sông mới phải lụy đò
Cà cuống chết đến đít còn cay
Cái khó bó cái khôn
Cái khó ló cái khôn
Cái nết đánh chết cái đẹp
Cái sẩy nẩy cái ung
Cái tóc cái tội
Cái trước đau cái sau rái
Cá không ăn muối cá ươn
Cá lớn nuốt cá bé
Cá mè một lứa
Cạn ao bèo đến đất
Càng chửi, càng rủa, càng đỏ hây hây
Cá nằm trốc thớt
Cả thèm chóng chán
Cá vàng bụng bọ
Cả vú lấp miệng em
Cao không tới thấp không thông
Cát bay vàng lại ra vàng
Cắn cơm không vỡ
Cầm khoán bẻ măng
Cẩn tắc vô ưu(, vô áy náy)
Cầu được ước thấy
Cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng
Cây ngay không sợ chết đứng
Cây thẳng bóng ngay, cây nghiêng đóng vạy
Cha chung không ai khóc
Cha mẹ đặt đâu, con nằm/ngồi đấy
Cha mẹ sinh con, trời sinh tính
Cha hát con khen, ai chen vô lọt
Chết cha còn chú, sẩy mẹ bú dì
Chết chẳng muốn, muốn ăn xôi
Chim có tổ, người có tông
Chim sa cá lặn
Chim Việt, cành Nam
Chín người yêu hơn mười người ghét
Chó dữ mất láng giềng
Chó ngáp phải ruồi
Chó treo mèo đậy
Chó chê mèo lắm lông
Chó cùng dứt/rứt giậu
Chớ thấy sóng cả mà ngã/rã tay chèo
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm
Chủ vắng nhà gà vọc niêu tôm
Chưa thấy quan tài chưa đổ lệ/nhỏ lệ
Chửa (ra/đi) đến chợ đã lo/lăm ăn quà
Chờ khát nước mới lo đào giếng
Chờ lót ổ sẵn vô đẻ
Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng bể
Cha mẹ sinh con, trời sinh tính
Chạch bỏ giỏ cua
Cháy nhà, cùng sưởi
Cháy thành, vạ lây
Chẳng ưa thì dưa hóa dòi
Chân cứng đá mềm
Chân le chân vịt
Chân nam đá chân chiêu
Chân ướt chân ráo
Chật đất trở về
Chém tre chẳng nể đầu mặt
Chê thằng một chai, lấy thằng hai lọ
Chết đuối đọi đèn
Chết đuối vớ phải bọt
Chết trâu lại thêm mẻ rìu
Chỉ tay năm ngón
Chim khôn đỗ nóc nhà quan
Chim tìm tổ, người tìm tông
Chín đụn, mười trâu
Chó cắn áo rách
Chó chê mèo lắm lông
Chó dại có mùa, người dại quanh năm
Chồng ăn chả vợ ăn nem
Chồng học trò, vợ con hát
Chồng như đó vợ như hom
Chồng trước đánh mau, chồng sau mau đánh
Chợ có lề, quê có thói
Chờ được nạ má đã sưng
Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo
Chúng khẩu đồng từ, ông sư cũng chết
Chuông không đánh không kêu, đèn không khêu không rạng
Chuông kêu khẽ đánh bên thành cũng kêu
Chuột chạy cùng sào
Chùa rách bụt vàng
Chú khi ni, mi khi khác
Chưa qua cầu đã cất nhịp
Chưa đẻ đã đặt tên
Chưa nặn bụt đã nặn bệ
Chửi cha không bằng pha tiếng
Chủ vắng nhà gà vọc niêu tôm
Chưa biết chưa chịu
Chưa thấy quan tài chưa đổ/nhỏ lệ
Chửa đến chợ đã lăm ăn quà
Chực như chó chực cứt
Chửi như mất gà
Có anh có chị mới hay
Có ăn có chọi mới gọi là trâu
Có bát sứ tình phụ bát đàn
Có cá đổ vạ cho cơm
Có cấy có trông, có trồng có ăn
Có cha bẻ đùi gà cho con
Có cha có mẹ thì hơn, không cha không mẹ như đờn đứt dây
Có chí làm quan, có gan làm giàu
Có con tội sống, không con tội chết
Có công mài sắt, có ngày nên kim
Có cô thì chợ cũng đông, cô đi lấy chồng thì chợ cũng vui
Có dại mới lên khôn
Có đắt hàng tôi, mới trôi hàng bà
Có đi/qua có lại mới toại lòng nhau
Có đi mới đến, có học mới hay
Có gan ăn cướp có gan chịu đòn
Có hoa mừng hoa, có nụ mừng nụ
Có kiêng có lành
Có lớn mà chẳng có khôn
Có mới nới cũ
Có tật giật mình
Có voi đòi tiên/Hai Bà Trưng
Cò hến tranh công, ngư ông thủ lợi
Có má ở nhà có cá mà ăn
Có mặt ông Sứ, vắng mặt thằng Ngô
Có mới nới cũ
Có nhân nhân mọc, không nhân nhân trầm
Có phúc đẻ con biết lội, có tội đẻ con biết trèo
Có phúc thì có phần
Có sừng có mỏ thì gõ với nhau
Có răng, răng nhai, không răng lợi mài cũng xong
Có rế đỡ nóng tay
Có tật giật mình
Có tiền mua tiên cũng được
Có thực mới vực được đạo
Có tiếng không có miếng
Cóc vái Trời
Con cá đánh ngã bát cơm
Con có cha như nhà có nóc
Con có nạ như thiên hạ có vua
Con dại, cái mang
Con đã mọc răng còn nói năng gì nữa
Con đầu cháu sớm
Con giun xéo lắm cũng quằn
Con hát, mẹ khen hay
Con hơn cha là nhà có phúc
Con hư tại mẹ cháu hư tại bà
Con không chê cha mẹ khó, chó không chê chủ nhà nghèo
Con nhà lính, tính nhà quan
Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh
Con nhờ đức mẹ
Con ông cháu cha
Con rồng cháu tiên
Con sâu làm rầu nồi canh
Con vua vua dấu, con chúa chúa yêu
Còn nước còn tát(, hết nước tát tới bùn)
Cõng rắn về cắn gà nhà
Cõng voi về dày mả tổ
Cố đấm ăn xôi
Công nợ trả dần, cháo húp quanh bát/vòng quanh
Công sinh thành không bằng công dưỡng dục
Cốt nhục phân li
Cờ bạc là bác thằng bần
Cờ đến tay ai người ấy phất
Cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt
Cơm nhà chúa múa tối ngày
Cú có vọ mừng
Cú kêu cho ma ăn
Của bụt mất một đền mười
Của đau con xót
Của đi thay người
Của ít lòng nhiều
Của kho không lo cũng hết
Của làm ăn no, của cho ăn đói
Của làm ra để trên gác, của cờ bạc để ngoài sân, của phù vân để ngoài ngõ
Của một đồng, công một nén
Của người Bồ tát, của mình lạt buộc
Của thế gian đãi người ngoan thiên hạ

D

Dân ta phải biết sử ta(, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam.)
Dù xây chín đợt phù đồ, không bằng làm phúc cứu cho một người
Dao có mài có sắc, người có học mới khôn
Dao sắc không gọt được chuôi
Dâu dữ mất họ, chó dữ mất láng giềng
Dốt đặc hơn hay chữ lỏng

Đ

Đẻ con lành, nuôi con què
Đi đêm có ngày gặp ma
Đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ
Đi một ngày đàng, học một sàng khôn
Đồng vợ đồng chồng tát biển Đông cũng cạn
Đứng núi này trông núi nọ
Được đằng chân lân đằng đầu
Được nước lấn tới
Được voi đòi tiên
Đầu óc ngu si, tứ chi phát triển
Đa ngôn đa quá
Đã khôn mà không ngoan
Đan không tầy dặm
Đan lỗi hóa miếng trám
Đang yên đang lành đọc canh phải tội
Đánh (cho) chết (cái) nết không chừa
Đánh chó, ngó chủ
Đánh đu với tinh
Đánh trống bỏ dùi
Đánh trống lảng
Đánh trống lấp
Đánh trống qua cửa nhà sấm
Đau lại đã, ngã lại dậy
Đâm lao phải theo lao
Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá
Đầu ráo ướt áo
Đầu tay may xưa
Đầu tắt mặt tối
Đầu trộm đuôi cướp
Đầu xuôi đuôi lọt
Đầy tớ xét công, vợ chồng xét nhân nghĩa
Đem con bỏ chợ
Đèn nhà ai nấy rạng
Đẹp con người tươi con của
Để là hòn đất, cất lên ông Bụt
Để một thì giầu, chia nhau thì khó
Đi đến nơi, về đến chốn
Đi một ngày đàng, học một sàng khôn
Đi nước Lào ăn mắm ngóe
Đi với bụt mặc cà sa, đi với ma mặc áo giấy
Đói ăn vụng túng làm càn
Đói cho sạch, rách cho thơm
Đói, đầu gối phải bò
Đói thì ra kẻ chợ, đừng lên rợ mà chết
Đói trong ruột không ai biết, rách ngoài cật lắm kẻ hay
Đồng tiền là son phấn con người
Đồng tiền tài nhân nghĩa kiệt
Đội xống nát nạ
Đồng vợ đồng chồng tát biển Đông cũng cạn
Đời cua cua máy, đời cáy cáy đào
Đời trước đắp nấm, đời sau ấm mồ
Đơm đó ngọn tre
Đũa mốc chòi mâm son
Được ăn cả, ngã về không
Được bạn bỏ bè, được con trâu chậm chê me không cày
Được con riếc, tiếc con rô
Được chim bẻ ná, được cá quên nơm
Được kiện mười bốn quan năm, thua kiện mười lăm quan chẵn
Được làm vua, thua làm giặc
Được mùa buôn vải buôn vóc, mất mùa buôn thóc buôn gạo
Được mùa chê cơm hẩm, mất mùa thì lẩm cơm hiu
Được năm trước ước năm sau
Được tiếng khen, ho hen không còn
Được voi đòi tiên
Đường đi hay tối, nói dối hay cùng
Đứt tay hay thuốc

E

Én bay cao mưa rào lại tạnh
Én bay thấp mưa ngập bờ ao
Ép dầu ép mỡ ai nỡ ép duyên

G

Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
Gà đẻ cục tác
Gà què ăn quẩn cối xay
Gái có con như bồ hòn có rễ
Gái có công, chồng chẳng phụ
Gái ơn chồng được bồng con thơ
Gạo đổ, bốc chẳng đầy thưng
Gần đất xa trời
Gần lửa rát mặt
Gậy đám đánh đám
Gậy ông đập lưng ông
Gậy vông phá nhà gạch
Già đòn non nhẽ
Già néo đứt giây
Giã gạo thì ốm, giã cốm thì khoẻ
Già kén kẹn hom
Giả lễ Chúa mường
Già nhân ngãi, non vợ chồng
Giàu/giầu bán ló, khó bán con
Giàu/giầu điếc, sang đui
Giàu/giầu hai con mắt khó hai bàn tay
Giàu/giầu là họ, khó người dưng
Giàu/giầu tại phận, khó tại duyên
Giàu/giầu thú quê không bằng ngồi lê Kẻ Chợ
Giàu/giầu vể thể khó về thể, mãn uống nước bể bao giờ cạn
Giàu/giầu vì bạn, sang vì vợ
Giặc bên Ngô không bằng bà cô bên chồng
Giận con rận đốt cái áo
Giấy rách giữ lấy lề
Gió chiều nào, che/theo chiều ấy
Gieo gió gặt bão
Giết người diệt khẩu
Giơ cao đánh khẽ
Giương đông kích tây
Ghét của nào, trời trao của ấy

H

Học ăn học nói, học gói học mở
Hổ phụ sinh hổ tử
Hổ dữ chẳng ăn thịt con
Hoa nhường nguyệt thẹn
Học, học nữa, học mãi
Học một biết mười
Học thầy không tày/tầy/bằng học bạn
Học ăn học nói, học gói, học mở

K

Khôn ba năm, dại một giờ. Biết vậy dại sớm khỏi chờ ba năm.
Khôn ngoan đối đáp người ngoài, gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau

T

Thùng rỗng kêu to
Tốt gỗ hơn tốt nước sơn

H

Học phải đi đôi với hành

M

Môi hở răng lạnh

N

Nâng như nâng trứng(, hứng như hứng hoa)